کوروش شیشه گران
کوروش شیشه گران نقاش، معمار داخلی و یکی از گرافیست‌های شناخته‌شده‌ی ایران است که آثارش در دوران انقلاب بسیار مورد توجه قرار گرفت. یکی از مهم‌ترین آثارِ این هنرمند پوسترهایی با مضامین سیاسی و اجتماعی است که او و برادرانش بهزاد و اسماعیل در دهه‌ی 50 برای مردم انقلابیِ ایران طراحی کردند تا بر در و دیوار شهر خودنمایی کند. این پوسترها در اعتراضات و تجمعاتِ انقلابی همواره به عنوانی نمادی از اعتراض در دست مردم دیده می‌شدند.
بیوگرافی کوروش شیشه گران
کوروش شیشه‌گران در سال 1324 در قزوین متولد شد.او دانش‌آموخته‌ی هنرستان هنرهای زیبای تهران و دانشکده هنرهای تزیینی در رشته‌ی معماری داخلی بود و آثارش در قالب نمایشگاه‌های انفرادی و گروهی بسیاری در داخل و خارج از ایران مورد تقدیر قرار گرفتند.
آثار شیشه‌گران در طی این سال‌ها تغییراتی را به خود دیده است. آثارِ اولیه‌ی او به خصوص در دهه‌ی 50 متمرکز بر طراحی پوسترهایی با مضامین سیاسی و اجتماعی بود در حالیکه با گذشت زمان نقاشی‌ها و آثاری خلق کرد که عنصر اصلیِ آن را خطوطی رنگی و پیچان تشکیل می‌دادند.
بررسی دوره‌های مختلف آثار کوروش شیشه‌گران
کوروش شیشه‌ان، سال‌ها پیش از تمرکز روی نقاشی‌های خطی و انتزاعی‌اش، به خلق آثار گرافیکی در قالب پوستر با مضامین سیاسی و اجتماعی پرداخت. یکی از مهم‌ترین آثارش در این زمینه طراحی پوستر به خاطر صلح در لبنان در سال 1355 بود که برای آن از سازمان ملل متحد تقدیرنامه دریافت کرد.
طرح این اثر به شکلی ساده و مؤثر، با به کارگیری عناصرنشانه‌ای خیلی صریح همانند تفنگ و گل، پیام‌های معمول یک پوستر سیاسی را تداعی می‌کرد. اما شکل ارائه آن غریب و نامانوس بود. پوستر با معرفی طراح (شیشه‌گران) و تهیه کننده (بهمن جهانگیری) و مضمون سیاسی غیرمتعارف در شرایط تاریخی خود، بیشتر به یک پروژه کنش‌گری اجتماعی شبیه بود و عملا بیش از القای پیام، ابهام می‌آفرید. علاوه بر آن طرح پوستر در قطعی کوچک‌تر به شکل یک کارت پستال با عنوان هنر پستی نیز تولید و برای اشخاص معینی ارسال شد. این کار یک شیوه کاملا جدید از ارائه اثر هنری با استفاده از وسایل ارتباط جمعی بود که می‌توانست بیش از محتوای آن جلب نظر کند.
یکی دیگر از پوسترهای معروف شیشه‌گران پوستر «هنر+هنر» است. این پوستر قدمی بود برای ازبین‌بردن دیوار بین هنر والا و هنر عامه و به دنبال بیان این نکته است که هنر، تنها یک شی مصنوعی کلکسیونی یا جایزه‌ای برای ثروتمندان نیست، هنر برای مردم واقعی، وقایع، جنبش‌ها، خیابان‌‌ها و اقدامات واقعی است. او خیابان انقلاب (که در آن زمان شاهرضا نام داشت) را، به عنوان یک پرفرمنس هنری در نظر می‌گیرد. خیابانی که در طی زمان، و با وقایع مختلف، هویت و شخصیتش، و حتی فضایش دائماً در حال تغییر است. در این پوستر از مخاطب دعوت شده است که به تماشای خیابان انقلاب بیاید و کل خیابان و اتفاقاتی که در آن در جریان است به عنوان یک اثر هنری معرفی شده است.
در این بین در مقطعی از تاریخ، شیشه‌گران به بازتولید آثار هنری قدیمی و مدرن پرداخت. تا با هم‌نشینی عناصر سنتی و مدرن از محدودیت‌های مدرنیستی دوری کند. در این دوره است که آثاری با الهام از مینیاتورهای رضاعباسی و ترکیب هنر مدرن به شیوه‌ی خود خلق کرد.
اما هنر شیشه‌گران در پوستر و این نقاشی‌ها خلاصه نشد، پس از آن کوروش شیشه‌گران از سال 1362 دست به خلق آثاری زد که عنصر اصلی آنها خطوط پیچان بودند و به مدت حدود سه دهه بی‌وقفه به خلق چنین آثاری پرداخت. خط پویا و منحنی زیبا که به‌تدریج اما با اطمینان در امضایش پدیدار شد، ریشه‌های محکمی در هنر اجدادش، یعنی خطاطی دارد. اما به‌تدریج، شیشه‌گران آن خطوط را از آن خود کرده است. در این دوره شیشه‌گران پرتره‌های انتزاعی زیادی خلق کرد. طبق صحبت شیشه‌گران، «پرتره‌ی انتزاعی» در واقع به هنرمند آزادی کافی می‌دهد تا در ورای ظاهر و صورت برود و پرتره را به شکلی سمبلیک‌تر نمایان سازد. این نقاشی‌ها مضامین متنوعی داشتند، از مضامین اجتماعی و سیاسی تا زیست‌محیطی.
یکی از معروف‌ترین آثارِ این دوره‌ی کوروش شیشه‌گران تابلوی «آیلان» است که با الهام از یکی از هولناک‌ترین تصاویر خبری قرن بیستم کشیده شده است. تصویری که روزنامه لوموند آن را شوک‌‌آور و بیدارکننده وجدان بشری اروپا نامید. تصویر پسر سه‌ساله، آیلان، غرق‌شده در ساحل ترکیه و دریای مدیترانه، که قایقشان به هنگام انتقال خانواده مهاجر جنگ داخلی سوریه، درهم‌شکسته بود. تصویر تکان‌دهنده‌ای که بیشترین واکنش را در سطح جهان برانگیخت. جهانی که در جریان جنگ داخلی سوریه بین دو گروه باطل ایستاده بود و با سیل پول و سلاح بدون ذره‌ای اهمیت به رنج مردم سوریه در پی برتری سیاسی بود. و حتی به تبعات ویران‌گر آن (کشته‌شدن بیش از ۵۰۰ هزار نفر و آوارگی بیش از ده میلیون نفر) اهمیتی نمی‌داد.
کوروش شیشه‌گران در گالری شیرین در سال ۱۳۹۴، اثر «آیلان» را در حالی به نمایش گذاشت که با قرار دادن یک صندلی مقابل اثر به مخاطب یادآوری می‌‌کند، باوجوداینکه این تصویر وجدان هر مخاطبی در جهان را نشانه گرفته است، او (و جهان) صرفاً تماشاچیان منفعل وقایع جهان هستند. این پرفورمنس که هنرمند از آن با عنوان «جایی برای تماشاچی بودن» یاد کرده، شاید بازگشت هنرمند به شیشه‌گران معترض و آرمان‌خواه و صریح گذشته بود سه دهه پس‌ازآنکه هنرمند ذهنیت و تفکر خود را عمدتاً با استعاره‌های تصویری به نمایش می‌گذاشت.
برای آشنایی بیشتر با این هنرمند می‌توانید به منابع زیر مراجعه کنید:
- کتاب مجموعه آثار کوروش شیشه‌گران به انتخاب و گردآوری حمید کشمیر شکن که شامل مقالاتی در تحلیل نگرش و مسیر هنری این هنرمند است و آثار مختلف کوروش شیشه‌گران را به صورت جامع و متناسب با سال‌های خلق آنها در دسته‌بندی‌های زیر به تصویر می‌کشد: «آثار تکثیری»، «اجراهایی از آثار نقاشان بزرگ»، «هنر پستی»، «هنر+هنر و هنر غلط»، «پوستر های سیاسی اجتماعی»، «طراحی های جنگ»، «خط خطی ها» (در دو بخش اسکیس‌ها و نقاشی ها).
